Allah’ın, ilk insan ve peygamber Hz. Âdem’den (a.s.) son peygamber Hz. Muhammed’e (s.a.v.) kadar gönderdiği peygamberlere indirdiği vahiyle, en güzel biçimde yaratılan insanın nasıl iyi bir mü’min şahsiyet olacağını bildirmiş ve ifade etmiştir. Peygamberler aldıkları vahyi yaşayarak hayatlarıyla, genel olarak insanlara özel olarak da mü’minlere rol model olmuşlardır.
Kur’an’da Hz. Peygamber (s.a.v.) Müslümanlara en güzel örnek gösterilmiş ve Allah’ın sevgisinin kazanmanın ve günahların bağışlanmanın yolu O’na (s.a.v.) uymaktan geçtiği ifade edilmektedir. Bu nedenle Hz. Peygamber (s.a.v.), Kur’an’da ifade edilen olgun mü’min şahsiyetin oluşmasında Müslümanlara örnek olmuştur.
Kur’an’da ve hadislerde olgun bir mü’min kişilikte bulunması gereken bazı ahlaki davranış özellikleri ifade edilmektedir. Bu özelliklerin bazıları şu şekilde ifade edilebilir:
İbadetlerini Samimi ve Huşu içinde Yerine Getirmek
Allah, insanı kulluk yapması için yaratmıştır. Mü’min bir şahsiyet kulluğunu yerine getirirken ihlasla ve huşu içinde yerine getirmelidir ki, ahirette kurtuluşa kavuşsun. Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır: “Mü’minler, gerçekten, kurtuluşa ermişlerdir. Onlar ki, namazlarında huşu(derin bir saygı) içindedirler.” (Mü’min, 23/1-2)
Allah Yolunda İnfak Etmek
İnfak, insanın sahip olduğu nimetlerden belli bir kısmını toplumda ihtiyaç sahibi kimselere sunmak ve onlarla paylaşmaktır. Mü’min, fani olan bu dünyada var olan tüm nimetlerin, malın, mülkün sahibinin Allah olduğunun şuurunda olup O’nun rızasını kazanmak için İslam’ın ifade ettiği şekilde ihtiyaç sahipleriyle paylaşmak gerektiğinin idrakindedir. Nitekim Allah bu hususta şöyle buyurmaktadır: “Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyi/temiz olanlarından ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan infak edin…” (Bakara, 2/267); “Mallarını gece ve gündüz, gizli ve açık infak edenler var ya, onların mükafatları Allah katındadır. Onlara korku yoktur, üzüntü de çekmezler.” (Bakara, 2/267)
Hz. Peygamber (s.a.v.) gıpta edilecek iki kişiden birisinin infak eden olduğunu, veren elin daha hayırlı olduğu ve meleklerin infak eden mü’minin malının bereketlenmesi için dua ettiği konusunda şöyle buyurmaktadır: “Sadece şu iki kişiye gıpta edilir. Bunlardan birisi, Allah’ın kendisine verdiği hikmet ile hükmeden ve onu başkasına öğreten kimse; diğeri ise, Allah’ın kendisine verdiği malı Hak yolunda harcayan kimsedir.” (Buhârî, İlim, 15); “Her gün gökten iki melek (yeryüzüne iner). Onlar birisi şöyle dua eder: ‘Malını verene yenisini ver’; diğer melek ise şöyle dua eder: ‘Allahım! Cimrilik edenin malını yok et.” (Buhârî, Zekât, 27); “Veren el, alan elden hayırlıdır.” (Müslim, Zekât, 94)
Sabırlı Olmak
Sabır, olaylar karşısında yılmamak, ibadet ve çalışmaya usanmadan devam etmek, tahammülü güç ve katlanması zor olaylar karşısında sebat etmektir. İslam, inişli ve çıkışlı ve imtihan alanı olan bu dünya hayatında, mü’minin, başına gelen musibetlere karşı sabırlı olmasını ön görmektedir. Allah, mü’minin başına gelen musibetlere karşı sabretmesi ve bunun ecrinin de hesapsız olacağı konusunda şöyle buyurmaktadır: (Andolsun ki sizi biraz korku ve açlıkla, bir de mallar, canlar ve ürünlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri müjdeli.” (Bakara, 2/155); “Sabredenlere mükâfatları elbette hesapsız olarak verilecektir.” (Zümer, 39/10)
Hilm Sahibi Olmak
Hilm, olaylar karşısında aceleci hareket etmemek ve teni ile hareket etmektir. Dinimiz İslam, Müslümanın hilm ile davranmasını ve bu durumun onun için hayırlı neticelere vesile olacağını ifade etmiştir. Allah hilm ile hareket edilmesinin mümine kazandıracağı güzel netice hakkında şöyle demektedir: “İyilikle kötülük bir olmaz. Kötülüğü en güzel biçimde sav. Bir de bakarsın ki, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse sanki sıcak bir dost oluvermiştir.” (Fussilet, 41/34)
Hz. Peygamber (s.a.v.) kendisi hilm ahlakına sahipti ve bu güzel ahlakın kendisinde bulunduğu bir sahabiyi şöyle buyurarak övmüştür: “Sende Allah’ın sevdiği iki haslet vardır; bunlardan biri hilm, diğeri ise ****nidir.” (Müslim, İman, 25)
Öfkeye Hakim Olmak
Dinimiz İslam, mü’minin öfkesine hakim olmasını ve olumsuz olan bu duyguyu kontrol altına almasını ifade etmektedir. Çünkü bir anlık öfke ve buna bağlı olarak meydana gelen olumsuz davranış kişisel, ailesel ve toplumsal huzursuzluğa sebep olabilmektedir. Allah müttekilerin özelliklerini ifade ederken öfkelerini kontrol altında tuttukları hakkında şöyle buyurmaktadır: “…öfkelerini yenerler…” (Âl-i İmrân, 3/134)
Hz. Peygamber (s.a.v) gerçek anlamda yiğidi öfkesine sahip olan kişi olduğu hususunda şöyle demektir: “Yiğit dediğin, görüşte rakibini yenen kimse değil; asıl yiğit hiddet anında öfkesine sahip olandır.” (Buhârî, Edeb, 76)
Ahde Vefa
Ahde vefa, sözünde durmak, güzel ahlaki davranışlardandır. İslam, mü’minin bu güzel ahlaki davranışla bezenmesini öngörmektedir. Çünkü ahde vefa, kişisel değeri artırıcı ve toplumsal güven ve huzuru sağlayan iyi davranışlardandır. Mü’min hem Allah’a hem de insanlara verdiği sözü yerine getirmesi uygun bir davranış olmaktadır. Allah mü’minlerin özellikleri arasında ahde vefa zikrederek şöyle demektedir: “Yine onlar ki, emanetlere ve verdikleri sözlere riayet ederler.” (Mü’minûn, 23/8); “Antlaşma yaptığınızda, Allah’a karşı verdiğiniz sözü yerine getirin…” (Nahl, 16/91); “…Verdiğiniz sözü yerine getirin. Çünkü (verilen) sözden (kişi) sorumludur.” (İsrâ, 17/34)
Affedici Olmak
Kişiye karşı işlenen yanlış bir davranışı affetmek, erdemli davranışlardan birisidir. Bu vasıf, mü’minlerin temel özelliklerden birisidir. Affetmek, toplumda huzur, güven ve mutluluğa vesile olmaktadır. Allah’ın esma-ü hüsnadan (güzel isimler) birisi de el-Afuvv’dur. Allah, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) şahsında mü’minlere şöyle buyurmaktadır: “Sen af yolunu tut, iyiliği emret ve cahillerden yüz çevir.” (A’raf, 7/199); “(Onlar ki) … insanları affederler…” (Âl-i imrân, 3/134)
Güvenilir Olmak
Güvenilir olmak, mü’minin en temel vasıflardan birisidir. Çünkü “mü’min” kavramının anlamlarında birisi de “güven veren” demektir. Allah’ın esma-ü hüsnadan (güzel isimler) biri de el-Mü’min’dir. Hz. Peygamber (s.a.v.) yaşadığı zaman diliminde en güvenilir kişiydi. Güven vermek ve güven sahibi olmak, toplumda güvene, huzura, birlik ve beraberliğe vesile olmaktadır. Allah mü’minlerin özellikleri arasında güvenilir olmak ve emanete riayeti zikrederek şöyle demektedir: “Yine onlar ki, emanetlere…riayet ederler.” (Mü’minûn, 23/8)
Faydasız Şeyleri Terk etmek
Dünyada ve ahirette mü’mine faydası olmayan şeyleri terk etmesi salih ve hayırlı olan davranışlardandır. Mü’minin, faydasız olan şeyleri terk etmesi ahlakına sahip olması güzel bir davranış ve onun vakarlı ve erdemli bir kişiliğe sahip olduğunu göstermektedir. Allah mü’minlerin özelliği arasında faydasız olan şeylerin terk etmesi hususunda şöyle demektedir: “Onlar ki, faydasız şeylerde yüz çevirirler” (Mü’minûn, 23/3)
Hz. Peygamber (s.a.v.) kendisini ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi İslam’ın bir güzel davranışı olduğu konusunda şöyle buyurmaktadır: “Kendisini (doğrudan) ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi, kişinin iyi Müslüman oluşundandır.” (Tirmizî, Zühd, 11)
Merhametli Olmak
Merhametli olmak, mü’minin temel vasfıdır. Allah rahmet sahibi, Hz. Peygamber (s.a.v.) rahmet peygamberidir. Bu vasıf, toplumda güvene, kardeşliğe ve dostluğa vesile olmaktadır. Bundan dolayı mü’min, ailesine, insanlara, tabiata ve canlılara karşı rahmet sahibi olmalıdır. Allah Kur’an-ı Kerim’de kendisini vasfederken rahmet sahibi olduğu hakkında şöyle demektedir: “Hamd, Rahman ve Rahim olan âlemlerin Rabbi olan Allah’a aittir.” (Fatiha, 1/1-2)
Hz. Peygamber (s.a.v.) rahmetin önemi hakkında şöyle buyurmaktadır: “Allah, merhametli olanlara rahmetle muamele eder. Öyleyse, sizler yeryüzündekilere karşı merhametli olun ki, gökyüzünde bulunanlar da size rahmet etsinler.” (Tirmizî, Birr, 16)
Mü’minin özellikleri yukarıda ifade ettiğimizden daha fazladır. Fakat bunları örnek babında sunduk. Mü’min Allah’ın rızasını kazanmak için yaşamı boyunca sorumluluk anlayışıyla hareket etmelidir. Bunun için ona vakar, fazilet ve erdemlilik vasıflarını kazandıracak güzel ahlaki davranışlara sahip olmak için gayret göstermelidir. Yaşadığı toplumda örnek bir rol model olmalıdır.
Rabbim, Müslüman bir ahlaka sahip olmaya ve hayatı boyunca mü’min bir şahsiyet içinde yaşamayı bizlere nasip eylesin!
Cumanız Mübarek Olsun!
